بررسی رابطۀ صفات رویشی و مقاومت به بیماری پاخوره در گندم نان در شرایط گلخانه

بیماری پاخورۀ گندم با عامل (Gaeumannomyces graminis var. tritici) یکی از بیماری­های زیانبار ریشۀ گندم در سراسر جهان است. تابه‌حال رقم مقاومی نسبت به این بیماری در ذخایر توارثی (ژرم­پلاسم) گندم نان معرفی نشده است. در این بررسی 416 ژنوتیپ گندم نان، تهیه‌شده از نقاط مختلف ایران و خارج از کشور، در برابر جدایۀ T-41 این قارچ ارزیابی گلخانه­ای شدند. وزن خشک ریشه، ساقه و کل زی‌توده (بیوماس)، ارتفاع، شاخص نشانه‌های بیماری، شدت بیماری، وزن دانه در خوشه و شمار دانه در خوشه اندازه­گیری شدند. تجزیۀ واریانس صفات نشانگر اختلاف بسیار معنی­دار بین ژنوتیپ­ها بود. ژنوتیپ­های پاییزه مقاوم­تر از بهاره­ها بودند. در بعضی از ژنوتیپ­ها نظام ریشه­ای تیمارهای آلوده به‌طور شایان‌توجهی گسترش یافته بود و ریشه‌های اضافی در رویارویی با بیماری ایجادشده­ و بعضی از ژنوتیپ‌های پاییزۀ آلوده در گلخانه بدون رفع نیاز سرمایی آن‌ها به خوشه رفتند. احتمال دارد قارچ عامل بیماری سبب بهاره­سازی بعضی از ژنوتیپ­های پاییزه شده و وزن خشک ریشه همبستگی منفی و معنی­داری ***510/0-=r) با شدت بیماری داشت. ژنوتیپ­ها بر پایۀ میانگین نمرۀ بیماری به شش گروه تقسیم شدند؛ بنابراین یازده ژنوتیپ در گروه کامل مقاوم، 59 ژنوتیپ در گروه مقاوم، 64 ژنوتیپ در گروه نیمه مقاوم، 105 ژنوتیپ در گروه نیمه حساس، 104 ژنوتیپ در گروه حساس و 73 ژنوتیپ در گروه کامل حساس قرار داده شدند.